نحوه نگارش نظریه کارشناسی
گزارش کارشناسی مطلوب، گزارشی است که به صورت جامع، کامل، خلاصه (پرهیز از زیاده نویسی). واضح و خطاب به ارجاع کننده کار کارشناسی تهیه شده و به صورت منجز نتیجهگیری شده باشد. برای دسترسی ساده به اطلاعات ارائه شده در گزارش، بهطور کلی میتوان گزارش را به چند قسمت اصلی شامل مقدمه، متن و نتیجهگیری تقسیم نمود که در بعضی از گزارشها، هر قسمت خود میتواند شامل قسمتهای فرعی بسیاری باشد.
4-1.مقدمه گزارش
در این قسمت از گزارش، کلیاتی نوشته میشود که خواننده بتواند از آن استنباطی از موضوع پرونده به دست آورد. این قسمت میتواند شامل شماره پرونده، نام خواهان و خوانده، تاریخ قرار دادگاه (که بر اساس آن، کارشناسی انجام شده است)، نشانی محل مورد کارشناسی و مشخصات عمومی آن و مواردی از این نوع باشد.
4-2.متن گزارش
در این قسمت از گزارش، کلیاتی نوشته میشود که خواننده بتواند از آن استنباطی از موضوع دعوا، محتویات پرونده و بررسیهای انجام شده به دست آورد. این قسمت میتواند متناسب با موضوع کارشناسی و قرار صادره، شامل چندین قسمت مانند فرازهایی از عین قرار کارشناسی و تاریخ آن، مشخصات سند مالکیت و مدارک ارائه شده و… همچنین مواردی از این نوع باشد.
4-3.نتیجهگیری در گزارش
این قسمت میتواند به صورت جداگانه و با تیتر «نظریه» نوشته شود و شامل نکات اصلی بررسیهای انجام شده، اظهار نظر درباره نکاتی که در قرار دادگاه مشخص شده است و هریک از قسمتهای «قرار کارشناسی» که لازم است به صورت جداگانه پاسخ داده شود، باشد. در صورتی که اختلافی در حدود یا ابعاد ملک (به طوری که در سند مالکیت آورده شده است با آنچه در محل موجود است؛ وجود داشته باشد، لازم است در این قسمت شرح داده شود. در ضمن، لازم است به مندرجات صفحه «توضیحات» سند مالکیت توجه شود، چون ممکن است اختلاف حدود، ابعاد با مساحت در این قسمت شرح داده شده باشد.
4-4.ضمیمه نمودن کروکی و عکس در روشنتر شدن مطالب مندرج در نظریه کارشناسی تأثیر مثبت زیادی دارد. آنچه را در یک عکس میتوان دید، شاید با شرح چند صفحه ای موضوع در گزارش، ممکن نباشد.
4-5.برای دریافت دستمزد کارشناسی می توان در زیر گزارش ارائه شده، از دادگاه محترم تقاضای پرداخت آن را نمود که این تقاضای پرداخت میتواند به یکی از صورتهای زیر باشد:
4-6.با نوشتن جمله “با تقدیم نظریه کارشناسی، پرداخت دستمزد سپرده مورد تقاضا است”
4-7.محاسبه میزان دستمزد بر اساس تعرفه و تقاضای پرداخت دستمزد سپرده به صورت علىالحساب و تقاضای انجام اقدامات لازم جهت تودیع تتمه دستمزد.
4-8.نوشتن میزان دستمزد با توجه به میزان کار انجام شده و تقاضای پرداخت دستمزد سپرده به صورت علىالحساب و تقاضای انجام اقدامات لازم جهت تودیع تتمه دستمزد.
4-9.در استفاده از مهر برای مهر نمودن گزارشها، لازم است به نحوی از مهر استفاده شود که نام و امضای کارشناس به صورت جدا و کاملا قابل تشخیص باشد.
4-10.توجه به نوع کاربری
در تهیه گزارش کارشناسی، لازم است به نوع کاربری ملک که توسط شهرداری تعیین میشود شامل فضای سبز، خدماتی، آموزشی، صنعتی، مسکونی، اداری و تجاری و پهنهبندی طرح تفصیلی توجه نمود و نیز به بعضی از نکات دیگر مانند فرق بین یک باب مغازه و یک دهانه مغازه توجه گردد.
4-11.نکاتی که تصمیمگیری درباره آنها بر عهده مرجع قضایی است:
بسیار مهم است که توجه شود در بعضی از مواردی که نظر کارشناس در مورد آنها خواسته میشود، مانند تعدی و تفریط، کلاهبرداری، تصرف عدوانی و سایر مواردی که جنبه حقوقی دارند، کارشناس نباید درباره آنها اظهارنظر نماید و تصمیمگیری راجع به آنها به عهده قاضی است.
- اهمیت بعضی از تعریفها: لازم به توجه است که استفاده از واژه “تخريب” میتواند جنبه “عمدی بودن” عمل را نشان دهد. بنابراین، در مواردی که اظهارنظر راجع به عمدی بودن حادثه ضرورت ندارد، از واژههایی مانند، برداشتن، فروریختن، ریزش و… استفاده میشود.
- اظهار نظر در اموری که مربوط به رشته راه و ساختمان و نقشهبرداری نیستند، مجاز نمیباشد؛ ولو این که کارشناس کاملا با آن امور آشنا باشد مثلا میتوان از درختان مثمر و غیر مثمر نام برد، چون تشخیص این که درخت، درخت گیلاس، هلو، سیب، گردو و… است (حتی اگر از میوه سر درخت بتوان نوع آن را تشخیص داد!) بر عهده کارشناسان رشته کشاورزی است.
4-12.تأمین دلیل
تأمین دلیل (که فعلا توسط شوراهای حل اختلاف ارجاع می شود و ممکن است لازم باشد تا به دستور مقام قضایی به همراه نماینده دادگاه با شورای حل اختلاف مراجعه به محل انجام شود) برای مواردی است که ممکن است با گذشت زمان دلایل مورد استناد از بین برود؛ مانند خرابیهای ایجاد شده در اثر نشت آب، ریزش یک دیوار در اثر اصابت اتومبیل، خاکبرداری غیراصولی و موارد مشابه که لازم است برای تأمین امنیت یا آسایش افراد ذینفع، در حداقل زمان ممكن تعمیرات مورد نیاز انجام شوند.
توجه: لازم است تا این نوع کارشناسیها در حداقل زمان ممکن (حداکثر حدود یک هفته) انجام شوند.
4-13.ارزیابی املاک برای وثیقهگذاری
ارزیابی املاک برای وثیقهگذاری دادگاهها معمولا برای مواردی است که نظر قاضی بر این قرار گرفته است که با اخذ وثیقه کافی میتوان زندانی را آزاد نمود یا متهم را به زندان نفرستاد. بنابراین، لازم است ارزیابی ملک برای وثیقهگذاری در حداقل زمان ممکن (همان روز یا حداکثر تا صبح روز بعد) انجام شود.
توجه: وثیقهگذار موظف است هر زمان که دادگاه اعلام نمود، متهم مورد نظر را به دادگاه معرفی نماید. در صورت فرار متهم، ملک مورد وثیقه پس از طی مراحل قانونی از طریق مزایده به فروش خواهد رسید. در نتیجه، درصورتی که دادگاه نتواند به قیمت تعیینشده توسط کارشناس، ملک را به فروش برساند، کارشناس در مظان اتهام قرار خواهد گرفت و ممکن است بازداشت شود.
تعیین ارزش املاک برای قبول به عنوان وثیقه توسط بانکها یا سایر سازمانها نیز به طور کلی مشمول کلیات مشابه فوقالذکر میباشند. چنانچه متقاضی به تعهد خود عمل نماید، بانک برای تأمین مطالبات خود، پس از طی مراحل قانونی، ملک مورد وثیقه را به تملک بانک یا مؤسسه مربوطه در خواهد آورد یا ملک را از طریق مزایده به معرض فروش خواهد گذارد.
4-14.امانتداری در اطلاعات کارشناسی
گزارش کارشناسی متعلق به ارجاع کننده کار (دادگاه، دادسرا یا شورای حل اختلاف، سازمانهای بانکها، افراد حقیقی یا حقوقی و …) است و نباید راجع به مفاد آن با طرفین پرونده، مذاکره و تبادل نظر کرد یا اطلاعات پرونده را در اختیار آنان گذاشت.
4-15.نحوه رفتار با اصحاب دعوی یا با ارباب رجوع
نحوه رفتار با اصحاب دعوی یا ارباب رجوع باید مؤدبانه و جدی باشد و لازم است به این موضوع توجه شود که کارشناس، قاضی نیست و تعیین خاطی به عهده قاضی است که مجازات مناسب را اعمال خواهد نمود. بنابراین، بد رفتاری با تندی کارشناس با اصحاب دعوی حتی اگر مشخص باشد که یکی از طرفین خاطی است در واقع، تنبیه اضافه بر آنچه قاضی اعمال خواهد نمود، میباشد که منصفانه و صحیح نیست.
4-16.عکسبرداری
ضمیمه نمودن عکس در گزارشهای کارشناسی میتواند نکات مورد نظر را به صورت واضح روشن ارائه نماید. ليکن عکسبرداری از داخل خانهها ممکن است پیامدهایی داشته باشد که بهتر است به آن توجه شود. برای مثال، اگر عکس قسمتی از داخل منزل برای گزارش لازم است، از اموال عتیقه و تابلوهای نقاشی و … عکسبرداری نشود و در این حالت، عکس به صورت عام و طوری گرفته شود که اجناس قیمتی و عتیقه در آن دیده نشوند. در صورت نیاز، فقط عکس خاص گرفته شود، مانند نما یا شومینه با گچبری و موارد مشابه.
4-17.نکاتی که باید در گزارش کارشناسی رسمی ذکر شود به شرح زیر است:
1-خلاصهای از اطلاعات مؤثر موجود در پرونده که گویای احاطه و اشراف کارشناس به موضوع باشد.
2- درج عین قرار کارشناسی که دادگاه صادر کرده و مشخص نمودن خواسته دادگاه.
3- ذکر اطلاعات لازم دیگری که کارشناس با بررسیهای خود، حسب مورد، از منابع مختلف مانند پرونده ثبتی، پرونده سازمان مسکن و شهرسازی، صورت جلسه تفکیک، تقسیمنامه دفترخانه، پرونده اداره منابع طبیعی و امثال آنها به دست آورده است.
4- ذکر دقیق وضعیت محل یا موضوع کارشناسی که کاشناس آن را بررسی کرده است از قبیل نشانی، شماره ثبتی، مشخصات محل، موقیت آن، حدود و مساحت آن و سایر عوامل مؤثر دیگر و در صورت لزوم ترسیم نقشه یا کروکی.
مثال: اگر کار محول شده تشخیص علل نشست غیر متقارن یک ساختمان و تعیین خسارت باشد، کارشناس نخست باید خلاصهای از موضوع دعوا و دلایل ارائه شده و توضیحات طرفین را تا حدی که به کار او ارتباط دارد ذکر کند و سپس عین خواسته دادگاه را در گزارش خود منعکس نماید و اگر لازم باشد مداک مربوط به مطالعات خاک و پروانه ساختمان و مدارک مربوط به محاسبات و نیز نقشه ساختمان دا ببیند و خلاصهای از نکات موثر آنها را در گزارش خود ذکر نماید و برای اینکه مطمئن شود جای دیگر را به جای محل مورد نظر به او ارائه نکنند، مشخصات ثبتی محل و نشانی آن را یا از روی پرونده و یا از روی سوابق ثبتی یاداشت کند و نهایتا از محل معاینه و موقعیت محل و جزئیات مشاهدات خود را در گزارش ذکر و نهایتا علت یا علل بروز حادثه را با استدلال ذکر و در صورت امکان، کروکی محل را هم ترسیم ترسیم و گزارش خود را در مهلت تعیین شده به دادگاه تقدیم و در دادگاه ثبت نماید و به این نکته توجه کند که علت حادثه با مقصر حادثه فرق دارد و کارشناس فقط باید علت را مشخص کند و تشخیص مقصر حادثه به عهده قاضی است.
گزارش کارشناسی مطلوب، گزارشی است که به صورت جامع، کامل، خلاصه (پرهیز از زیاده نویسی). واضح و خطاب به ارجاع کننده کار کارشناسی تهیه شده و به صورت منجز نتیجهگیری شده باشد. برای دسترسی ساده به اطلاعات ارائه شده در گزارش، بهطور کلی میتوان گزارش را به چند قسمت اصلی شامل مقدمه، متن و نتیجهگیری تقسیم نمود که در بعضی از گزارشها، هر قسمت خود میتواند شامل قسمتهای فرعی بسیاری باشد.
4-1.مقدمه گزارش
در این قسمت از گزارش، کلیاتی نوشته میشود که خواننده بتواند از آن استنباطی از موضوع پرونده به دست آورد. این قسمت میتواند شامل شماره پرونده، نام خواهان و خوانده، تاریخ قرار دادگاه (که بر اساس آن، کارشناسی انجام شده است)، نشانی محل مورد کارشناسی و مشخصات عمومی آن و مواردی از این نوع باشد.
4-2.متن گزارش
در این قسمت از گزارش، کلیاتی نوشته میشود که خواننده بتواند از آن استنباطی از موضوع دعوا، محتویات پرونده و بررسیهای انجام شده به دست آورد. این قسمت میتواند متناسب با موضوع کارشناسی و قرار صادره، شامل چندین قسمت مانند فرازهایی از عین قرار کارشناسی و تاریخ آن، مشخصات سند مالکیت و مدارک ارائه شده و… همچنین مواردی از این نوع باشد.
4-3.نتیجهگیری در گزارش
این قسمت میتواند به صورت جداگانه و با تیتر «نظریه» نوشته شود و شامل نکات اصلی بررسیهای انجام شده، اظهار نظر درباره نکاتی که در قرار دادگاه مشخص شده است و هریک از قسمتهای «قرار کارشناسی» که لازم است به صورت جداگانه پاسخ داده شود، باشد. در صورتی که اختلافی در حدود یا ابعاد ملک (به طوری که در سند مالکیت آورده شده است با آنچه در محل موجود است؛ وجود داشته باشد، لازم است در این قسمت شرح داده شود. در ضمن، لازم است به مندرجات صفحه «توضیحات» سند مالکیت توجه شود، چون ممکن است اختلاف حدود، ابعاد با مساحت در این قسمت شرح داده شده باشد.
4-4.ضمیمه نمودن کروکی و عکس در روشنتر شدن مطالب مندرج در نظریه کارشناسی تأثیر مثبت زیادی دارد. آنچه را در یک عکس میتوان دید، شاید با شرح چند صفحه ای موضوع در گزارش، ممکن نباشد.
4-5.برای دریافت دستمزد کارشناسی می توان در زیر گزارش ارائه شده، از دادگاه محترم تقاضای پرداخت آن را نمود که این تقاضای پرداخت میتواند به یکی از صورتهای زیر باشد:
4-6.با نوشتن جمله “با تقدیم نظریه کارشناسی، پرداخت دستمزد سپرده مورد تقاضا است”
4-7.محاسبه میزان دستمزد بر اساس تعرفه و تقاضای پرداخت دستمزد سپرده به صورت علىالحساب و تقاضای انجام اقدامات لازم جهت تودیع تتمه دستمزد.
4-8.نوشتن میزان دستمزد با توجه به میزان کار انجام شده و تقاضای پرداخت دستمزد سپرده به صورت علىالحساب و تقاضای انجام اقدامات لازم جهت تودیع تتمه دستمزد.
4-9.در استفاده از مهر برای مهر نمودن گزارشها، لازم است به نحوی از مهر استفاده شود که نام و امضای کارشناس به صورت جدا و کاملا قابل تشخیص باشد.
4-10.توجه به نوع کاربری
در تهیه گزارش کارشناسی، لازم است به نوع کاربری ملک که توسط شهرداری تعیین میشود شامل فضای سبز، خدماتی، آموزشی، صنعتی، مسکونی، اداری و تجاری و پهنهبندی طرح تفصیلی توجه نمود و نیز به بعضی از نکات دیگر مانند فرق بین یک باب مغازه و یک دهانه مغازه توجه گردد.
4-11.نکاتی که تصمیمگیری درباره آنها بر عهده مرجع قضایی است:
بسیار مهم است که توجه شود در بعضی از مواردی که نظر کارشناس در مورد آنها خواسته میشود، مانند تعدی و تفریط، کلاهبرداری، تصرف عدوانی و سایر مواردی که جنبه حقوقی دارند، کارشناس نباید درباره آنها اظهارنظر نماید و تصمیمگیری راجع به آنها به عهده قاضی است.
- اهمیت بعضی از تعریفها: لازم به توجه است که استفاده از واژه “تخريب” میتواند جنبه “عمدی بودن” عمل را نشان دهد. بنابراین، در مواردی که اظهارنظر راجع به عمدی بودن حادثه ضرورت ندارد، از واژههایی مانند، برداشتن، فروریختن، ریزش و… استفاده میشود.
- اظهار نظر در اموری که مربوط به رشته راه و ساختمان و نقشهبرداری نیستند، مجاز نمیباشد؛ ولو این که کارشناس کاملا با آن امور آشنا باشد مثلا میتوان از درختان مثمر و غیر مثمر نام برد، چون تشخیص این که درخت، درخت گیلاس، هلو، سیب، گردو و… است (حتی اگر از میوه سر درخت بتوان نوع آن را تشخیص داد!) بر عهده کارشناسان رشته کشاورزی است.
4-12.تأمین دلیل
تأمین دلیل (که فعلا توسط شوراهای حل اختلاف ارجاع می شود و ممکن است لازم باشد تا به دستور مقام قضایی به همراه نماینده دادگاه با شورای حل اختلاف مراجعه به محل انجام شود) برای مواردی است که ممکن است با گذشت زمان دلایل مورد استناد از بین برود؛ مانند خرابیهای ایجاد شده در اثر نشت آب، ریزش یک دیوار در اثر اصابت اتومبیل، خاکبرداری غیراصولی و موارد مشابه که لازم است برای تأمین امنیت یا آسایش افراد ذینفع، در حداقل زمان ممكن تعمیرات مورد نیاز انجام شوند.
توجه: لازم است تا این نوع کارشناسیها در حداقل زمان ممکن (حداکثر حدود یک هفته) انجام شوند.
4-13.ارزیابی املاک برای وثیقهگذاری
ارزیابی املاک برای وثیقهگذاری دادگاهها معمولا برای مواردی است که نظر قاضی بر این قرار گرفته است که با اخذ وثیقه کافی میتوان زندانی را آزاد نمود یا متهم را به زندان نفرستاد. بنابراین، لازم است ارزیابی ملک برای وثیقهگذاری در حداقل زمان ممکن (همان روز یا حداکثر تا صبح روز بعد) انجام شود.
توجه: وثیقهگذار موظف است هر زمان که دادگاه اعلام نمود، متهم مورد نظر را به دادگاه معرفی نماید. در صورت فرار متهم، ملک مورد وثیقه پس از طی مراحل قانونی از طریق مزایده به فروش خواهد رسید. در نتیجه، درصورتی که دادگاه نتواند به قیمت تعیینشده توسط کارشناس، ملک را به فروش برساند، کارشناس در مظان اتهام قرار خواهد گرفت و ممکن است بازداشت شود.
تعیین ارزش املاک برای قبول به عنوان وثیقه توسط بانکها یا سایر سازمانها نیز به طور کلی مشمول کلیات مشابه فوقالذکر میباشند. چنانچه متقاضی به تعهد خود عمل نماید، بانک برای تأمین مطالبات خود، پس از طی مراحل قانونی، ملک مورد وثیقه را به تملک بانک یا مؤسسه مربوطه در خواهد آورد یا ملک را از طریق مزایده به معرض فروش خواهد گذارد.
4-14.امانتداری در اطلاعات کارشناسی
گزارش کارشناسی متعلق به ارجاع کننده کار (دادگاه، دادسرا یا شورای حل اختلاف، سازمانهای بانکها، افراد حقیقی یا حقوقی و …) است و نباید راجع به مفاد آن با طرفین پرونده، مذاکره و تبادل نظر کرد یا اطلاعات پرونده را در اختیار آنان گذاشت.
4-15.نحوه رفتار با اصحاب دعوی یا با ارباب رجوع
نحوه رفتار با اصحاب دعوی یا ارباب رجوع باید مؤدبانه و جدی باشد و لازم است به این موضوع توجه شود که کارشناس، قاضی نیست و تعیین خاطی به عهده قاضی است که مجازات مناسب را اعمال خواهد نمود. بنابراین، بد رفتاری با تندی کارشناس با اصحاب دعوی حتی اگر مشخص باشد که یکی از طرفین خاطی است در واقع، تنبیه اضافه بر آنچه قاضی اعمال خواهد نمود، میباشد که منصفانه و صحیح نیست.
4-16.عکسبرداری
ضمیمه نمودن عکس در گزارشهای کارشناسی میتواند نکات مورد نظر را به صورت واضح روشن ارائه نماید. ليکن عکسبرداری از داخل خانهها ممکن است پیامدهایی داشته باشد که بهتر است به آن توجه شود. برای مثال، اگر عکس قسمتی از داخل منزل برای گزارش لازم است، از اموال عتیقه و تابلوهای نقاشی و … عکسبرداری نشود و در این حالت، عکس به صورت عام و طوری گرفته شود که اجناس قیمتی و عتیقه در آن دیده نشوند. در صورت نیاز، فقط عکس خاص گرفته شود، مانند نما یا شومینه با گچبری و موارد مشابه.
4-17.نکاتی که باید در گزارش کارشناسی رسمی ذکر شود به شرح زیر است:
1-خلاصهای از اطلاعات مؤثر موجود در پرونده که گویای احاطه و اشراف کارشناس به موضوع باشد.
2- درج عین قرار کارشناسی که دادگاه صادر کرده و مشخص نمودن خواسته دادگاه.
3- ذکر اطلاعات لازم دیگری که کارشناس با بررسیهای خود، حسب مورد، از منابع مختلف مانند پرونده ثبتی، پرونده سازمان مسکن و شهرسازی، صورت جلسه تفکیک، تقسیمنامه دفترخانه، پرونده اداره منابع طبیعی و امثال آنها به دست آورده است.
4- ذکر دقیق وضعیت محل یا موضوع کارشناسی که کاشناس آن را بررسی کرده است از قبیل نشانی، شماره ثبتی، مشخصات محل، موقیت آن، حدود و مساحت آن و سایر عوامل مؤثر دیگر و در صورت لزوم ترسیم نقشه یا کروکی.
مثال: اگر کار محول شده تشخیص علل نشست غیر متقارن یک ساختمان و تعیین خسارت باشد، کارشناس نخست باید خلاصهای از موضوع دعوا و دلایل ارائه شده و توضیحات طرفین را تا حدی که به کار او ارتباط دارد ذکر کند و سپس عین خواسته دادگاه را در گزارش خود منعکس نماید و اگر لازم باشد مداک مربوط به مطالعات خاک و پروانه ساختمان و مدارک مربوط به محاسبات و نیز نقشه ساختمان دا ببیند و خلاصهای از نکات موثر آنها را در گزارش خود ذکر نماید و برای اینکه مطمئن شود جای دیگر را به جای محل مورد نظر به او ارائه نکنند، مشخصات ثبتی محل و نشانی آن را یا از روی پرونده و یا از روی سوابق ثبتی یاداشت کند و نهایتا از محل معاینه و موقعیت محل و جزئیات مشاهدات خود را در گزارش ذکر و نهایتا علت یا علل بروز حادثه را با استدلال ذکر و در صورت امکان، کروکی محل را هم ترسیم ترسیم و گزارش خود را در مهلت تعیین شده به دادگاه تقدیم و در دادگاه ثبت نماید و به این نکته توجه کند که علت حادثه با مقصر حادثه فرق دارد و کارشناس فقط باید علت را مشخص کند و تشخیص مقصر حادثه به عهده قاضی است.